Εισαγωγή στην εκδήλωση για το βιβλίο του Ενγκάκου Τάινο για το Ζεν.

Του Βασίλη Κυριάκη

Είναι το Ζεν άλλη μια πνευματική μεταφυσική παραφιλολογική μόδα από την ανατολή; Το Ζεν έχει παρουσιαστεί στην Ελλάδα σαν μια «εσωτερική αναζήτηση» κάποιον ανθρώπων που μιλούν σιγά, χαμογελάνε με νόημα και προσπαθούν να μοιάσουν στους γιόγκι της ανατολής αναζητώντας το Φως. Πέρα από αυτή την ρατσιστική άποψη που υπάρχει για το Ζεν ή για τους υπόλοιπους πνευματικούς δρόμους, το Ζεν δεν είναι αυτό, τουλάχιστον σαν την παραπάνω εικόνα.

Το Ζεν ως τάση του Βουδισμού Μαχαγιάνα είναι ο τρόπος των ανθρώπων, τον καθημερινών εκείνων λαϊκών και μοναχών που έχουν αποφασίσει, μέσα στον κυκεώνα της ζωής, να ασκηθούν στην πραγματικότητα και να ζήσουν στο αέναο Τώρα.Η ιστορία μας έχει ως πρωταγωνιστές δύο Ινδούς, δύο Κινέζους, δύο Γιαπωνέζους και δύο Ιταλούς. Όλοι δράστες  της φυσικής άσκησης, της φυσικής στάσης, της φυσικής κίνησης. Όλοι ατάραχοι δρώντες της ουσιαστικής φύσης, ατάραχοι δρώντες στο κενό,  ατάραχοι βούδες από σάρκα.

Έκτος αιώνας προ Χριστού, ο Ινδός Σακγιαμούνι Βούδας μετά την φώτιση του δημιουργεί τάγματα μοναχών ανδρών και γυναικών που από εκεί ξεπηδούν αυτοί που στηρίζουν τις διδασκαλίες του και θα τις φέρουν μέχρι τις μέρες μας. Διδασκαλίες που είχαν ακροατές χιλιάδες ασκητές, όπως καταμαρτυρούν οι γραφές. Σε κάποια από αυτές ο Βούδας δεν μίλησε, απλά σήκωσε ένα λουλούδι στους ουρανούς. Ένας από τους 80.000 τότε χαμογέλασε. Ήταν ο Κασσυάπα, η αιφνίδια φώτιση του η αρχή του Ζεν, χωρίς λόγια αλλά με τον θησαυρό του Αληθινού Ντάρμα. Ένα χαμόγελο που σκίζει τους αιώνες και διαπερνά τον Νου μας χωρίς χρόνο, χωρίς παρελθόν, χωρίς μέλλον.

Από τις ελληνικές βουδιστικές επιγραφές του βασιλιά Ασόκα και την θεσμοθέτηση βουδισμού, από τα ελληνιστικά αγάλματα του Βούδα με το χαμόγελο του Απόλλωνα, την επανάσταση της Μαχαγιάννα με τους Μποντισάτβα να θέλουν να σώσουν όλα τα όντα ένας αιώνας περνά με χιλιάδες να απαγγέλουν τις Σούτρες, και ασκούνται στη Ντιάνα, στο διαλογισμό. Εδώ στη καταγεγραμμένη ιστορία των ανθρώπων εμφανίζετε ο δεύτερος Ινδός μας, ο Μποντιντάρμα.

Ένα καράβι από την δύση αφήνει στις ακτές της Κίνας έναν βουδιστή μοναχό που πιο πολύ έμοιαζε με άγριο πειρατή. Γνώστης του Ντάρμα αφού ήταν ο 28 Πατριάρχης των βουδιστών της Ινδίας, και στη συνέχεια ο πρώτος του Τσαν. Ο Μποντιντάρμα ανεβασμένος στο μεγάλο όχημα (Μαχαγιάνα) διαλογίζεται για 9 χρόνια στη σπηλιά των Σαολίν κοιτώντας τις ρωγμές του τοίχους, αποφασίζει στη συνέχεια να μάθει τους μαλθακούς μοναχούς του μοναστηριού το γνωστό Κουνγκ Φου.

Λίγα χρόνια μετά είναι η στιγμή που το αρχέγονο Ταο, ο Δρόμος, ο Τρόπος που μας έφτασε από τις νεολιθικές μητριαρχικές κοινωνίες  θα ενωθούν πάνω στη διαρκή ροή με τις γραφές της Διαμαντένιας Σούτρας στα άγρια δάση της νότιας Κίνας. «Χωρίς εξάρτηση από τίποτα, ανακάλυψε μόνος τον δικό σου νου» μια φράση που πυρακτώνει το μυαλό του μικρού αγράμματου χωρικού Χουί Νέγκ. Τα ταξίδι στο Βορρά η εντατική μακροχρόνια εκπαίδευση στην κουζίνα του Τσαν ανακηρύσσουν τον αναλφάβητο Χουί Νεγκ τον 6^ο πατριάρχη που αμφισβητήθηκε στα χρόνια του αλλά η σκέψη του έμεινε αιώνια : «φίλοι μου ακούστε προσεχτικά . Στις γενιές που έρχονται, οι άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να βρουν τον Βούδα, ας μην ξεχνούν ότι ο Βουδικός νους είναι μέσα σε όλα τα όντα…»

Και η ανθρώπινη ιστορία συνεχίζει να γράφει πάνω στους πάπυρους της καθημερινότητα. Ένατος αιώνας εποχή πολέμων Τούρκοι, Τάταροι ενάντια στη Κίνα πρώτη φορά το Ζεν εμπνέει τους πολεμιστές. Το χαμόγελο του Κασσυάπα μετατρέπεται σε κραυγή! Η ίδρυση της σχολής του Λιν τσί –Ρινζάι είναι γεγονός. Ενάντια στην αναλυτική σκέψη εμπρός για τη φυσικότητα χωρίς πολλά πολλά! Οι γραφές δεν φέρνουν την φώτιση χτυπήματα, φωνές, κοάν. «Άνθρωποι του Ταο, από τα παλιά χρόνια , οι προγονοί σας είχαν ο καθένας τον δικό του τρόπο για να ελευθερώσουν τους ανθρώπους από την Σαμσάρα. Όσο για εμένα το μόνο που έχω να σας πω είναι μην αφήνετε τους άλλους να σας εξαπατούν. Αν θέλετε να κάνετε χρήση του Εαυτού σας , κάντε το χωρίς δισταγμό ή αμφιβολία».

Έτος 1191 και η αναζήτηση του αληθινού βουδισμού φέρνουν τον Ιάπωνα Eisai Zenji στη Κίνα. Ανακαλύπτει τον τρόπο του Ρινζάι και επιστέφοντας στη γη του ανατέλλοντος ηλίου εκτός από αυτόν φέρνει  και το τσαί. Εμπνέονται οι πιο γνωστοί πολεμιστές της ανθρώπινης πολεμικής ιστορίας οι Σαμουραϊ, τότε οι Σογκούν προσπαθούν να εδραιωθούν. Κέντρο ανάπτυξης του Ρινζάι ήταν η πόλη της Καμακούρας όπου τα Κοαν αναδεικνύονται σε βασικό κομμάτι της υπόθεσης Ζεν. Σημειώνουμε εδώ ότι μαθητής του Eisai Zenji υπήρξε και ο Ντόκεν, που είναι ο πιο διάσημος δάσκαλος του Ζεν,που ακολούθησε το παράδειγμα του και πήγε στη Κίνα όπου έφερε το Σότο και πολλά κοάν.

Το Ρινζαί τους απόμενους αιώνες αναπτύχτηκε στο τρίπτυχο Ζαζεν-Κοαν-Σαμου. Φτάνοντας στις μέρες μας να έχει πανεπιστήμια και δασκάλους σαν το Γιαμάντα Μουμόν που «παγκοσμιοποίησαν» το Ρινζαί Ζεν. Είναι η Ζεν γενιά του πολέμου που ανακάλυψε με τα ίδια τα μάτια της τη βαρβαρότητα του 2^ου Παγκόσμιου. Στην αρχή όμως όλη γενιά του στήριξε την μιλιταριστική Ιαπωνία αλλά μετά δήλωσε την μετάνοια του και ταξίδεψε στις πληγείσες περιοχές για να απαλύνει τον πόνο των ανθρώπων. Καλλιγράφος και πανεπιστημιακός άνοιξε διάλογο με τους ηγέτες του Χριστιανισμού.

Είναι ο δάσκαλος του Τάινο  του νεαρού τραπεζικού από την Ιταλία όπου τα παρατάει όλα και μαθητεύει δίπλα στον Γιαμάντα Μουμόν. Αλπινιστής, αμπελουργός, ριζοσπάστης στα πρότυπα του αρχαίου Έλληνα φιλόσοφου διδάσκει το Ρινζαί Ζεν στη Ουμπρία. Ο δεύτερος Ιταλός ο Μάριο Ναν Μουν είναι ο μαθητής του και ο δικός μας δάσκαλος στην ελληνική σάνγκα, επικεφαλής του κέντρου του Τορίνο.  

Κλείνοντας την μικρή εισαγωγή θέλω να ξαναγυρίσω στον πρώτο Ινδό και κάτι που είπε για την εποχή μας, την αιώνια ανθρώπινη εποχή μας…

«Όλα είναι παροδικά». Όταν το καταλάβει κανείς αυτό, γίνεται δυνατότερος από τη θλίψη. Αυτό είναι το καθαρό μονοπάτι.

 «Όλα είναι θλίψη». Όταν το καταλάβει κανείς αυτό, γίνεται δυνατότερος από τη θλίψη. Αυτό είναι το καθαρό μονοπάτι.

«Τίποτα δεν είναι πραγματικό». Όταν το καταλάβει κανείς αυτό, γίνεται δυνατότερος από τη θλίψη. Αυτό είναι το καθαρό μονοπάτι

Νταμμαπάντα, εκδόσεις Καστανιώτη